ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΩΝ 49 ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ, 29 - 9 -1943

Στη διάρκεια της τριπλής κατοχής για τη Θεσπρωτία, Ιταλικής, Γερμανικής, Μουσουλμανικής, η Παραμυθιά έζησε τις πιο εφιαλτικές και τραγικές στιγμές στη μακραίωνη ιστορία της.

Η πιο αποφράδα ημέρα ήταν εκείνη που ξημέρωσε στις 29-9-1943. Το σχέδιο αποκεφαλισμού του ηγετικού στοιχείου της πόλης είχε καταστρωθεί από καιρό, το είχε καταστρώσει το λεγόμενο "Τοπικό Συμβούλιο" που συνήλθε τότε υπό την προεδρία του μουσουλμάνου Νουρί Μπέη Ντίνο. Αρχιτέκτονας της μεγάλης συμφοράς ο Μαζάρ Ντίνο "αδελφός του προηγούμενου και αρχηγός των μουσουλμανικών αποσπασμάτων".

Τη νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου 1943 αποσπάσματα ένοπλων μουσουλμάνων με επικεφαλής Γερμανό αξιωματικό συνέλαβαν 53 άνδρες κάθε ηλικίας. Η έναρξη των συλλήψεων δόθηκε με τη ρίψη φωτοβολίδων, ενώ ταυτόχρονα η πόλη βούιζε από τους θρήνους γυναικών και παιδιών. Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στις υπόγειες αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου. Σαν αιτιολογία προβάλλεται το γεγονός του φόνου έξι Γερμανών στρατιωτών στη θέση "Σκάλα" της Παραμυθιάς που τη φρουρούσαν αντάρτες του Ε.Δ.Ε.Σ. του λόχου Ποπόβου.

Οι δυνάμεις κατοχής είχαν ήδη θυροκολλήσει από τις 17-9-1943 στο οίκημα που στεγάζονταν τα γραφεία της τότε Κοινότητας Παραμυθιάς ανακοίνωση στην οποία αναφερόταν ότι "...για κάθε δολοφονία ή τραυματισμό Γερμανού στρατιώτη θα εκτελούνται δέκα χριστιανοί Έλληνες από την Παραμυθιά και τα πέριξ χωριά...", μέτρο που οι στυγεροί δολοφόνοι εφάρμοζαν σ' όλους τους κατακτημένους λαούς. Όμως η διεστραμμένη φιλοσοφία της φασιστικής ιδεολογίας στηρίζεται σε αυστηρά στατιστικά δεδομένα, εξαιρέθηκαν τρεις, γιατί έντεκα άλλοι πατριώτες είχαν δώσει το αίμα τους ως αντίποινο τις προηγούμενες μέρες για τον θάνατο έξι Γερμανών. Ανάμεσα στους 49 ο παπα-Βαγγέλης Τσαμάτος και ο Γυμνασιάρχης Κων. Σιωμόπουλος.

Στις 28-9-1943 με την εποπτεία των Γερμανών, 35 πατριώτες κρατούμενοι από τα γύρω χωριά άνοιξαν στο χωράφι ιδιοκτησίας Τσαμάτου, στη θέση «Άγιος Γεώργιος» (όπου σήμερα το Ηρώο των πεσόντων), τους ομαδικούς τάφους. Στις 29-9-1943 το χάραμα της μέρας, μεταφέρθηκαν στον προκαθορισμένο τόπο της εκτέλεσης οι μελλοθάνατοι φρουρούμενοι από μουσουλμάνους Τσάμηδες και λίγους Γερμανούς. Ακολούθησαν σκηνές φρίκης. Πατέρας παρακαλούσε ν' αφήσουν ελεύθερο το 16χρονο γιο του και ο γιος ικέτευε να σκοτώσουν αυτόν και να αφήσουν τον πατέρα να αναθρέψει τις μικρότερες αδελφές. Τελικά εκτελέσθηκαν πατέρας και γιος. Άλλοι προσπάθησαν με γενναιότητα να δραπετεύσουν αλλά χτυπήθηκαν από τις σφαίρες των μουσουλμάνων Τσάμηδων που είχαν περιζώσει την περιοχή. Ώρα 7 το πρωί το κροτάλισμα των πολυβόλων έσβησε το χαμόγελο των αγέρωχων ανδρών.

Η εκτέλεση τους ανακοινώθηκε αμέσως με έγγραφο του γερμανικού φρουραρχείου Παραμυθιάς που θυροκολλήθηκε στο οίκημα όπου στεγάζονταν τα γραφεία της τότε Κοινότητας Παραμυθιάς.Με την ηρωική θυσία των εκτελεσθέντων συμπατριωτών μας η Παραμυθιά αναγορεύτηκε σε μαρτυρική πόλη.

Ένα χρόνο αργότερα η θεία Νέμεση απέδωσε τη δικαιοσύνη, γιατί "...Κείνοι που έπραξαν το κακό - τους πήρε μαύρο σύγνεφο. Ζωή δεν είχαν πίσω τους με έλατα και κρύα νερά, παππού δεν είχαν από δρυ κι απ' οργισμένο άνεμο ή μάνα που χορεύοντας να χει δοθεί στη λευτεριά του χάρου... "(Ελύτης). Τα όνειρα πήραν "εκδίκηση". Για την πατρίδα η πιο σωστή στιγμή σημαίνει: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

Δήμος Παραμυθιάς - Πρόγραμμα Εκδηλώσεων Μνήμης, 2007